Microsoft ‘hé lộ' khoản lỗ kỷ lục 12 tỷ USD của OpenAI

Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman tham dự một sự kiện giới thiệu AI cho các doanh nghiệp tại Tokyo, Nhật Bản vào ngày 3/2. Ảnh: Reuters.

Tập đoàn

Tài liệu gửi SEC của Microsoft tiết lộ OpenAI đã ghi nhận khoản lỗ hơn 11,5 tỷ USD trong quý III. Ảnh: Reuters.

Một tài liệu khác của SEC, công bố ngay sau thông tin OpenAI hoàn tất quá trình chuyển đổi thành công ty vì lợi nhuận, tiết lộ rằng Microsoft hiện nắm giữ 27% cổ phần của startup trí tuệ nhân tạo này.

Nếu Microsoft sở hữu 27% cổ phần, đồng nghĩa hãng phải chịu 27% phần lỗ của OpenAI. Do đó, việc Microsoft thừa nhận giảm 3,1 tỷ USD trong lợi nhuận ròng để phản ánh phần lỗ tương ứng cho thấy OpenAI có thể đã thua lỗ khoảng 11,5 tỷ USD trong quý vừa qua.

Microsoft cũng xác nhận con số “lỗ năm nay” ám chỉ năm tài chính bắt đầu từ ngày 1/7, nghĩa là đây là mức lỗ chỉ trong một quý, không phải 9 tháng.

Thực tế, mức lỗ còn có thể lớn hơn. Trang 37 của hồ sơ SEC cho thấy khoản lỗ sau thuế là 3,1 tỷ USD, nhưng nếu chưa tính thuế thì lên tới 4,1 tỷ USD.

Trong khi đó, Wall Street Journal cho biết trước khi OpenAI chuyển đổi mô hình sang vì lợi nhuận, tỷ lệ sở hữu của Microsoft là 32,5%, chứ không phải 27%. Nếu tính theo tỷ lệ này, tổng mức lỗ quý gần nhất của OpenAI có thể vượt mốc 12 tỷ USD.

Doanh thu tăng nhưng chi phí lớn

Theo Financial Times, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, OpenAI mang về 4,3 tỷ USD doanh thu, và nếu tốc độ này được duy trì, cả năm có thể đạt tới 13 tỷ USD - một thành tích đáng kinh ngạc với một công ty chưa đầy 10 năm tuổi.

Nhưng phía sau con số hào nhoáng ấy là một cấu trúc chi phí khổng lồ. Gần 2,5 tỷ USD được chi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) - lĩnh vực sống còn của ngành AI. Thêm 2 tỷ USD khác dành cho marketing và bán hàng, cùng khoảng 2,5 tỷ USD nữa cho cổ phần thưởng nhân viên - công cụ giữ chân nhân tài AI trong cuộc cạnh tranh gay gắt với Google DeepMind, Anthropic hay xAI của Elon Musk.

Chưa kể chi phí vận hành khổng lồ cho hệ thống GPU, điện năng và hạ tầng điện toán đám mây toàn cầu. Mỗi mô hình mới, mỗi lần huấn luyện GPT thế hệ tiếp theo, lại ngốn hàng trăm triệu USD tiền chip và năng lượng.

Dù doanh thu OpenAI tăng thần tốc, chi phí vận hành và đầu tư còn tăng nhanh hơn thế rất nhiều. Ảnh: Reuters.

Bên cạnh đó, nhiều nhà phân tích nhận định thực tế, mô hình doanh thu của OpenAI cũng không hoàn hảo như vẻ ngoài. Theo thỏa thuận chia sẻ với Microsoft - đối tác cung cấp toàn bộ hạ tầng và nền tảng Azure - OpenAI phải nhường 20% doanh thu từ khách hàng cho tập đoàn Mỹ.

Nguồn tin từ Reuters tiết lộ hai bên đang thương lượng để hạ mức chia sẻ này xuống còn 8% vào cuối thập kỷ, nhưng trong thời điểm hiện tại, nó vẫn là “vết cắt sâu vào lợi nhuận”. Mỗi 1 USD mà OpenAI kiếm được, họ chỉ giữ lại chưa đến 0,8 USD.

Không nhiều công ty trong giai đoạn tăng trưởng siêu tốc phải gánh khoản chi phí vận hành và chia sẻ doanh thu nặng nề như thế. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, cũng chính Microsoft là “lá chắn sống” giúp OpenAI duy trì năng lực hạ tầng: từ siêu máy chủ đến chip AI, từ trung tâm dữ liệu riêng đến nền tảng huấn luyện mô hình quy mô hàng tỷ tham số.

“Không có Microsoft, sẽ không có OpenAI như hôm nay. Nhưng cũng chính vì có Microsoft, mà thế giới mới nhìn thấy quy mô thực sự của khoản lỗ khổng lồ ấy”, một chuyên gia của The Verge bình luận.

“Cú lột xác” mang tên tái cấu trúc

Giữa lúc dư luận còn đang tranh cãi về con số lỗ 12 tỷ USD, Sam Altman lại khiến làng công nghệ chấn động bằng một quyết định mang tính lịch sử: tái cấu trúc OpenAI, chuyển mô hình hoạt động từ “phi lợi nhuận lai” sang công ty hướng lợi nhuận truyền thống.

Theo Reuters, tổ chức phi lợi nhuận từng kiểm soát OpenAI sẽ nắm cổ phần trị giá 130 tỷ USD trong công ty mới, trong khi Microsoft - nhà đầu tư lớn nhất - giữ khoảng 27% cổ phần, tương đương 135 tỷ USD.

Cột mốc này được giới phân tích so sánh với “cuộc lột xác” của Google khi thành lập Alphabet năm 2015, hay của Tesla khi bước vào mô hình đại chúng. Nhưng với OpenAI, câu chuyện còn sâu hơn: họ vốn được sinh ra với sứ mệnh “đảm bảo trí tuệ nhân tạo mang lại lợi ích cho toàn nhân loại”.

Chủ tịch Hội đồng quản trị Bret Taylor đánh giá tái cấu trúc là bước đi tất yếu của OpenAI. Ảnh: Reuters.

Theo Politico, việc tái cấu trúc diễn ra sau nhiều tháng thương thảo với các cơ quan quản lý tại California và Delaware. Cấu trúc mới bao gồm hai thực thể OpenAI Foundation và OpenAI Group PBC.

OpenAI Foundation tổ chức phi lợi nhuận nắm cổ phần chi phối, chịu trách nhiệm giám sát định hướng vì lợi ích cộng đồng.

Trong khi đó, OpenAI Group PBC (Public Benefit Corporation) là công ty vì lợi ích công cộng nhưng hoạt động theo mô hình lợi nhuận, chịu trách nhiệm thương mại hóa sản phẩm, ký hợp đồng và huy động vốn toàn cầu.

Chủ tịch Hội đồng quản trị Bret Taylor cho biết đây là “bước đi tất yếu” để giúp công ty đơn giản hóa mô hình, tăng khả năng huy động nguồn lực và duy trì tốc độ phát triển trong cuộc đua toàn cầu về AI.

“Chúng tôi cần một cấu trúc mạnh mẽ hơn cho thời kỳ tiền-AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát), nơi tốc độ đổi mới và quy mô đầu tư sẽ vượt xa mọi lĩnh vực công nghệ trước đây”, Taylor chia sẻ trong thư gửi nhân viên.

Từ góc nhìn tài chính, đây là một bước đi hợp lý. OpenAI đã vượt xa tầm của một viện nghiên cứu ban đầu, trở thành trung tâm của cuộc đua công nghệ lớn nhất hành tinh. Mỗi tháng, công ty tiêu tốn hàng trăm triệu USD cho hạ tầng, phần cứng và nghiên cứu. Để duy trì tốc độ đó, OpenAI cần một nguồn vốn gần như vô hạn.

Mô hình “lai” giữa phi lợi nhuận và lợi nhuận từng giúp OpenAI cất cánh, nhưng đến nay lại trở thành gánh nặng khi vừa phải duy trì sứ mệnh “vì nhân loại”, vừa phải đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư.

Chính vì vậy, việc tái cấu trúc được xem là chìa khóa sống còn để OpenAI tiếp tục mở rộng và thương mại hóa công nghệ mà không đánh mất khả năng cạnh tranh trước Google, Amazon hay các đối thủ Trung Quốc như Baidu và Tencent.