Elon Musk từng nói: "Nếu không có người ngoài hành tinh thì đó sẽ là điều đáng sợ nhất". Tuyên bố này đã gây ra rất nhiều nghi ngờ và thảo luận. Để minh họa điểm này, có người đã dùng một ẩn dụ sống động. Họ so sánh con người với những con cá trong bể cá. Nếu một con cá không thể tìm thấy những con cá khác, điều đó có thể có nghĩa là nó đang sống trong một bể kín chứ không phải một đại dương rộng mở.
Theo phép ẩn dụ này, nếu chúng ta không thể tìm thấy những dạng sống khác trong vũ trụ rộng lớn này, thì chúng ta có thể giống như bị giam cầm trong một "bể cá" khổng lồ và không thể tiếp cận được chân lý rộng lớn hơn. Phải chăng điều này có nghĩa là thế giới của chúng ta chỉ là một ảo ảnh phức tạp, giống như nhân vật chính trong bộ phim The Truman Show, sống trong một môi trường hoàn toàn được kiểm soát?
Mặc dù giả thuyết này nghe có vẻ giống cốt truyện của một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng nhưng nó lại khiến người ta thắc mắc, liệu vũ trụ mà chúng ta đang sống có thật hay không?
Cho dù vũ trụ này có thật hay không thì việc chúng ta vẫn chưa tìm thấy người ngoài hành tinh vẫn khá kỳ lạ. Chúng ta đã đầu tư rất nhiều nguồn lực và năng lượng để tìm kiếm những dấu hiệu khác của sự sống trong vũ trụ, nhưng cho đến nay chúng ta vẫn chưa tìm thấy gì.
Theo thống kê dữ liệu quan sát hiện tại của các nhà khoa học, Dải Ngân hà chứa ít nhất 200 tỷ ngôi sao. Khoảng 20 tỷ ngôi sao trong số này giống với Mặt Trời của chúng ta và khoảng 1/5 trong số những ngôi sao này có các hành tinh nằm trong vùng có thể ở được. Giả sử rằng chỉ 0,1% trong số các hành tinh có thể ở được này chứa đựng tia hy vọng của sự sống thì có ít nhất 1 triệu hành tinh có sự sống trong toàn bộ thiên hà. Quan trọng hơn, Dải Ngân hà đã tồn tại khoảng 13 tỷ năm và sự sống trên Trái Đất xuất hiện cách đây khoảng 3,5 tỷ năm.
Nếu trên một hành tinh xa xôi nào đó, sự sống xuất hiện sớm hơn hàng trăm nghìn, hàng triệu hoặc thậm chí hàng trăm triệu năm so với trên Trái Đất, thì những dạng sống này có thể đã phát triển những nền văn minh rất phức tạp và thậm chí có thể làm chủ được công nghệ điều khiển du hành giữa các vì sao.
Nếu nền văn minh này sở hữu công nghệ di chuyển với tốc độ bằng 10% tốc độ ánh sáng, họ có thể lan rộng khắp thiên hà trong khoảng 1 triệu năm. Vì vậy, theo lý thuyết, có thể đã có rất nhiều người ngoài hành tinh xung quanh chúng ta. Nhưng sự thật là vũ trụ lại vô cùng "im lặng". Tín hiệu vô tuyến của chúng ta gửi đi không nhận được phản hồi, và chúng ta giống như một con chim cô đơn trong rừng không thể tìm thấy bạn đồng hành của mình.
Hiện nay có một số suy đoán hợp lý cố gắng giải thích tại sao chúng ta không thể tìm thấy người ngoài hành tinh, bao gồm giả thuyết vũ trụ ảo, bộ lọc vĩ đại, khu rừng tối và giả thuyết về sự hiếm có của sự sống. Giả thuyết vũ trụ ảo tin rằng nếu vũ trụ được mô phỏng bởi một nền văn minh tiên tiến thì sự vắng mặt của người ngoài hành tinh có thể được giải thích. Bởi vì toàn bộ vũ trụ được thiết kế chỉ dành cho những nhân vật như chúng ta, nên ngay cả mọi thứ chúng ta quan sát được – từ các thiên hà xa xôi cho đến Hệ Mặt Trời của chúng ta – cũng có thể không gì khác hơn là một ảo ảnh phức tạp.
Điều này tương tự như thế giới chúng ta tạo ra trong trò chơi, trong đó chỉ những khu vực mà người chơi có thể tiếp cận mới được mô phỏng chi tiết, trong khi các khu vực khác chỉ được cung cấp những thông tin trực quan. Thiết kế như vậy không chỉ tiết kiệm thời gian và công sức phát triển mà còn giảm tài nguyên tính toán cần thiết. Nếu khái niệm này được áp dụng cho vũ trụ của chúng ta, thì “máy tính” mô phỏng vũ trụ mà chúng ta đang sống có thể chỉ xây dựng Hệ Mặt Trời mà chúng ta có thể khám phá một cách chi tiết, còn tất cả các thiên hà và bầu trời đầy sao khác mà chúng ta nhìn thấy có thể chỉ là những hình ảnh ảo.
Xét đến sự phát triển nhanh chóng của công nghệ trong vài trăm năm qua, thế giới ảo mà chúng ta hiện có thể tạo ra bằng máy tính ngày càng trở nên thực tế, đến mức gần như không thể phân biệt được với thực tế. Nếu chúng ta có thể mô phỏng một vũ trụ và khiến các “cư dân” của nó không thể phân biệt được ảo với thực, thì những nền văn minh tiên tiến hơn khác cũng có thể làm được điều tương tự.
Trong khi đó, giả thuyết bộ lọc vĩ đại (The Great Filter) đề xuất rằng thực sự có một lượng lớn sự sống và nhiều nền văn minh thông minh trong vũ trụ, nhưng mỗi nền văn minh chắc chắn sẽ phải đối mặt với nguy cơ tự hủy diệt sau khi phát triển đến một giai đoạn nhất định. Nền văn minh nhân loại của chúng ta chỉ mới phát triển công nghệ và kỹ thuật hiện đại được vài trăm năm và chúng ta đã bắt đầu lo lắng về nhiều vấn đề khác nhau như năng lượng hạt nhân thất thoát và suy thoái môi trường.
Điều này cho thấy ngay cả một nền văn minh tương đối trẻ cũng đã bắt đầu phải đối mặt với những thách thức to lớn để sinh tồn. Nếu nhìn vào toàn bộ vũ trụ, chúng ta có thể tưởng tượng rằng mọi nền văn minh đều sẽ gặp phải những trở ngại không thể vượt qua sau khi phát triển đến một trình độ nhất định. Nếu chúng ta không tìm ra giải pháp cho những vấn đề này thì chúng ta cũng có thể trở thành nạn nhân của các sự hủy diệt.
Còn giả thuyết khu rừng tối (The Dark Forest) đề xuất rằng quy luật cạnh tranh trong vũ trụ cũng tàn khốc như quy luật tự nhiên trên Trái Đất. Mọi nền văn minh đều giống như những thợ săn trong rừng, họ giữ im lặng và ẩn nấp để tránh bị những thợ săn khác phát hiện. Do nguồn lực hạn chế và sự không chắc chắn về khả năng tồn tại trong vũ trụ, mối quan hệ chính giữa các nền văn minh là sự cạnh tranh và nghi ngờ.
Vì vậy, nếu một nền văn minh bộc lộ vị thế của mình, họ có thể bị các nền văn minh khác tấn công, giống như những người thợ săn trong khu rừng tối tăm tấn công bất kỳ mối đe dọa nào có thể xảy ra cho sự an toàn của chính họ. Vì vậy, các nền văn minh trong vũ trụ đều cố gắng hết sức để che giấu vị trí của mình để tránh bị phát hiện và tấn công. Điều này cũng giải thích tại sao chúng ta không thể tìm thấy người ngoài hành tinh.
Giả thuyết về sự hiếm có của sự sống cho rằng bản thân sự sống rất hiếm trong vũ trụ. Ngay cả khi có những hành tinh phù hợp với sự sống, nguồn gốc và sự tiến hóa của sự sống vẫn vô cùng phức tạp và đòi hỏi phải đáp ứng nhiều điều kiện đặc biệt. Sự xuất hiện của sự sống trên Trái Đất là kết quả của một chuỗi các sự kiện vũ trụ cực kỳ hiếm gặp. Những sự kiện này bao gồm vị trí thiên hà chính xác, kích thước hành tinh phù hợp, điều kiện khí hậu ổn định, nguồn nước dồi dào, v.v.
Sự kết hợp các điều kiện này có thể rất hiếm trong vũ trụ, khiến Trái Đất trở thành nơi duy nhất có khả năng hỗ trợ sự sống phức tạp. Ngoài ra, nguồn gốc và sự tiến hóa của sự sống vốn đầy ngẫu nhiên và không chắc chắn. Ngay cả trên Trái Đất, sự xuất hiện của sự sống là một sự kiện đầy cơ hội.
Do đó, ngay cả khi các điều kiện giống Trái Đất tồn tại trên các hành tinh khác, sự xuất hiện và phát triển của sự sống đến giai đoạn sự sống thông minh có thể vô cùng khó khăn. Điều này có nghĩa là con người có lẽ là nền văn minh duy nhất trong vũ trụ.
Những giả thuyết này đều cố gắng giải thích tại sao chúng ta không thể tìm thấy những nền văn minh khác trong vũ trụ. Tuy nhiên, dù câu trả lời là gì thì bản thân câu hỏi cũng đặt ra những câu hỏi sâu sắc về sự tồn tại của chính chúng ta. Chúng ta tiếp tục khám phá, không chỉ để tìm kiếm sự sống ngoài hành tinh mà còn để hiểu ý nghĩa sự tồn tại của chính chúng ta.
Tham khảo: Zhihu