'Bẫy' mất tiền khi xin lời khuyên tài chính từ Gemini, ChatGPT

"Cố vấn tài chính" AI tiềm ẩn rủi ro từ lời khuyên sai lệch. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Theo Fortune, thế hệ trẻ ngày càng dựa vào trí tuệ nhân tạo (AI) để giải quyết các bài toán tài chính cá nhân.

Một khảo sát với hơn 1.000 người dùng của Intuit Credit Karma, được công bố tháng 8, cho thấy 2/3 số người từng hỏi AI về tài chính đã làm theo lời khuyên, và 80% trong số đó cảm thấy tình hình tài chính được cải thiện.

Chatbot thành ‘cố vấn’ tài chính

Trong khảo sát, nhóm sử dụng AI tích cực nhất là Gen Z (sinh năm 1997-2012) và Millennials (sinh năm 1980-1996), chiếm đến 82% người dùng trẻ đang ở giai đoạn xây dựng kiến thức tài chính. Họ tìm kiếm hướng dẫn ở nhiều chủ đề, như khái niệm cơ bản như tiết kiệm, lập kế hoạch chi tiêu, đến các vấn đề phức tạp hơn như khai thuế hay quản lý danh mục đầu tư.

Các mối quan tâm phổ biến nhất xoay quanh lập mục tiêu tài chính (35%), quản lý thu chi (34%), tối ưu hóa tiết kiệm (33%) và đầu tư chứng khoán (32%). Một lợi thế khác khiến AI trở nên hấp dẫn là tính riêng tư. 3/4 người dùng cho biết họ dễ đặt câu hỏi hơn với AI vì không sợ bị đánh giá.

Không ít người trẻ còn tìm đến ChatGPT để xin lời khuyên cho những mục tiêu táo bạo hơn, chẳng hạn “làm sao để trở thành triệu phú”.

CBS News đã thử đặt tình huống một người ở độ tuổi giữa 30, sống tại Philadelphia (Mỹ), có 25.000 USD nợ thẻ tín dụng, thu nhập 8.000 USD/tháng nhưng chi tiêu 10.000 USD/tháng.

Gen Z và Millennials chiếm 82% người dùng AI tài chính, chủ yếu tìm cách tiết kiệm, đầu tư và lập kế hoạch chi tiêu. Ảnh minh họa: Nataliya Vaitkevich/Pexels.

ChatGPT phản hồi: “Bạn đang ở tình huống khó nhưng có thể khắc phục”, rồi đưa ra kế hoạch ngân sách “thực tế” gồm siết chi tiêu, tránh phát sinh nợ mới, ưu tiên trả nợ và xây dựng quỹ khẩn cấp. Công cụ cũng liệt kê các khoản có thể cắt giảm, chiến lược thanh toán nợ và gợi ý tìm đến các tổ chức tư vấn tín dụng phi lợi nhuận để được hỗ trợ thêm.

Một báo cáo khác của GoBankingRates cũng thử hỏi ChatGPT cách trở thành triệu phú với mức lương 60.000 USD/năm. Chatbot khẳng định đây là mục tiêu “hoàn toàn khả thi” nếu người dùng tiết kiệm kỷ luật, tăng thu nhập và đầu tư hợp lý.

Thomas Nitzsche, đại diện tổ chức tư vấn tín dụng phi lợi nhuận Money Management International, ví các chatbot AI như “phiên bản nâng cấp của Google”, không chỉ cung cấp thông tin mà còn biết đặt câu hỏi phù hợp với từng tình huống tài chính cá nhân.

“Đó là một cách nghiên cứu thông tin mới. Tôi đánh giá cao vì công cụ này có sự thấu cảm nhất định và biết cách dẫn dắt cuộc trò chuyện”, ông nói.

Theo Investopedia, AI đang dần trở thành “trợ thủ” của nhà đầu tư cá nhân, tham gia sâu hơn vào toàn bộ hành trình đầu tư, từ khâu tự động hóa đến tối ưu hóa danh mục.

Các robo-advisor (nền tảng đầu tư tự động) sử dụng thuật toán AI để phân tích khẩu vị rủi ro, xây dựng danh mục đầu tư và tự động tái cân bằng khi thị trường biến động. Với nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm, bot giao dịch thuật toán có thể thực hiện các chiến lược phức tạp như giao dịch theo đà tăng, hồi quy trung bình hoặc giao dịch cặp (pairs trading) với tốc độ xử lý vượt xa con người.

Trong khi đó, những ETF vận hành bằng AI, như Amplify AI-Powered Equity ETF (AIEQ), dùng machine learning (học máy) để phân tích dữ liệu, tin tức và mạng xã hội nhằm tối ưu hóa danh mục.

Bên cạnh đó, các trợ lý AI đang hỗ trợ người dùng tóm tắt báo cáo thu nhập, tổng hợp tin tức thị trường và giải đáp câu hỏi theo thời gian thực.

Cuối cùng, các nền tảng phân tích dự đoán như K Score của Kavout ứng dụng deep learning (học sâu) để xếp hạng cổ phiếu theo xác suất sinh lời, đồng thời phát hiện những thay đổi tinh tế trong tâm lý nhà đầu tư.

‘Bẫy’ tài chính từ AI

Dù được xem là công cụ hữu ích, AI không phải lúc nào cũng đúng. Nhiều người trẻ thừa nhận từng đưa ra quyết định sai lầm khi tin tưởng quá mức vào chatbot tài chính.

Khảo sát của Pearl.com công bố tháng 2/2025 cho thấy 19% trong tổng số 2.000 người Mỹ đã mất hơn 100 USD do làm theo khuyến nghị từ AI. Tỷ lệ này tăng lên 27% trong nhóm Gen Z.

Một nghiên cứu của Investing in the Web thực hiện năm 2025 cho thấy khi nhóm chuyên gia đặt 100 câu hỏi tài chính cho ChatGPT, 35% câu trả lời bị đánh giá là sai hoặc thiếu chính xác, trong đó có 1/3 mang dấu hiệu “ảo giác” (hallucination), tức là AI tự tạo ra thông tin không có thật.

Các chatbot giúp người trẻ đặt câu hỏi mà không ngại bị đánh giá. Ảnh minh họa: Mikhail Nilov/Pexels.

Rủi ro không chỉ nằm ở sai sót kiến thức, mà còn đến từ việc chia sẻ dữ liệu cá nhân. Các chuyên gia cảnh báo khi người dùng cung cấp thông tin chi tiết về tài sản, nợ hoặc thu nhập, nguy cơ bị lừa đảo và đánh cắp danh tính cũng tăng lên đáng kể.

Thomas Nitzsche, đại diện tổ chức tư vấn tín dụng Money Management International, thừa nhận AI có thể hữu ích, nhưng nhấn mạnh “AI vẫn có thể trả lời sai, hoặc dựa trên dữ liệu lỗi thời. Công cụ này không thể thay thế sự đánh giá và kinh nghiệm con người”.

Ngay cả các công cụ lớn như Google Gemini cũng đưa ra cảnh báo rõ ràng khi người dùng hỏi về lựa chọn đầu tư giữa Roth IRA và Traditional IRA: “Tôi không phải là cố vấn tài chính hay chuyên gia thuế. Người dùng cần tham khảo chuyên gia trước khi đưa ra quyết định”.

“Bạn cần làm bài tập của mình. Nếu AI khuyên bạn chọn một công ty hay chiến lược đầu tư cụ thể, hãy đối chiếu với nhiều nguồn đáng tin cậy khác”, Nitzsche khuyến nghị.

Theo hai chuyên gia tài chính Moira Corcoran (Pearl.com) và Jared Gagne (Claro Advisors), AI phù hợp với mục đích học hỏi và tham khảo kiến thức cơ bản, chứ không thể thay thế tư vấn chuyên sâu.

Corcoran cho rằng lời khuyên từ AI có thể gây nguy hiểm nếu áp dụng máy móc, đặc biệt trong những tình huống phức tạp như xử lý thuế cho cổ phiếu thưởng. Bên cạnh đó, AI thường cung cấp thông tin lỗi thời nếu luật tài chính thay đổi, điển hình như trường hợp dự luật thuế “Big, Beautiful Bill” từng khiến nhiều chatbot trả lời sai.

Cả hai chuyên gia đều thống nhất rằng AI rẻ, thậm chí miễn phí, nhưng rủi ro thiệt hại có thể lớn hơn nhiều so với chi phí thuê cố vấn tài chính thật.

Corcoran kết luận một buổi tư vấn tài chính chuyên nghiệp vẫn “đáng tiền” hơn rất nhiều so với việc mù quáng tin vào lời khuyên của chatbot, dù nó mang danh nghĩa “trí tuệ nhân tạo”.