Chuyển hồ sơ vụ việc tại 'đại dự án' thua lỗ Đạm Hà Bắc sang Bộ Công an điều tra

Ngày 25/5, Thanh tra Chính phủ (TTCP) công bố kết luận thanh tra đối với CTCP Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc, một trong 12 đại dự án yếu kém, thua lỗ của ngành Công thương. Đây là nhà máy sản xuất phân đạm đầu tiên của Việt Nam, được ví như "cánh chim đầu đàn" của ngành phân bón.

Theo kết luận thanh tra, hàng loạt sai phạm ở Đạm Hà Bắc đã được chỉ rõ. Điển hình như việc Công ty Đạm Hà Bắc đã có vi phạm khi bổ sung liên danh nhà thầu WEC-CECO trái quy định.

Cụ thể, trong đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, mặc dù đã mở thầu nhưng Công ty đạm Hà Bắc vẫn chấp nhận cho liên danh nhà thầu WEC-CECO bổ sung giấy ủy quyền tham giam dự thầu và bổ sung giấy đăng ký kinh doanh là vi phạm các quy định về Luật Đấu thầu.

Khi thẩm định, phê duyệt Dự án năm 2008 (lần 1), Tổng công ty Hóa chất Việt Nam (nay là Tập đoàn Hóa chất Việt Nam) chỉ thẩm định tổng mức đầu tư (TMĐT) dự án, không thẩm định các nội dung khác của Dự án là vi phạm quy định.

Kết luận thanh tra nêu rõ, mặc dù TMĐT của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định phê duyệt (trên 392 triệu USD) là thiếu căn cứ, cơ sở.

Năm 2009, Dự án lại được điều chỉnh TMĐT. Đạm Hà Bắc dù không đủ điều kiện, năng lực nhưng vẫn tự lập Dự án điều chỉnh và được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt.

Việc điều chỉnh TMĐT thời điểm này tuy không thay đổi về quy mô, công suất, những nội dung về chi phí thiết bị không được làm rõ nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh lên mức gần 569 triệu USD, tăng trên 176 triệu USD (tăng 44,9%). Việc điều chỉnh này, TTCP kết luận là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.

Năm 2008, khi thẩm định TMĐT dự án ở mức 392,375 triệu USD, Tổ thẩm định đã đánh giá dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá Urê giảm 8%. Tuy nhiên, năm 2009, dự án này lại được điều chỉnh tăng 44,9%, ở mức 568,646 triệu USD.

Cũng trong năm 2009, dự án này lại được điều chỉnh tăng 44,9%, ở mức 568,646 triệu USD. Thanh tra Chính phủ kết luận: "Tổng mức đầu tư dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất kinh doanh là một trong nguyên nhân chính dẫn đến dự án thua lỗ".

Đặc biệt, dự án này khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng; chậm tiến độ do phải điều chỉnh dự án, đấu thầu, lựa chọn EPC, giải phóng mặt bằng chậm. Đáng chú ý, Bộ Xây dựng lúc đó đã có ý kiến về điều kiện thực tế của vị trí xây dựng dự án, nhưng Công ty Đạm Hà Bắc đã không khảo sát kỹ… Đến thời điểm thanh tra, các nội dung tranh chấp của hợp đồng EPC chưa được các bên giải quyết; chi phí đầu tư của dự án chưa được quyết toán.

Vốn đầu tư có 82,1% là đi vay, dẫn đến chi phí lãi vay lớn, thua lỗ kéo dài. Nhiều nguyên nhân khác cũng khiến cho dự án kém hiệu quả dù những năm đầu có lãi. Kết quả là đến 6/2019 lỗ lũy kế của Công ty Đạm Hà Bắc đã lên đến trên 2.887 tỷ đồng.

Theo kết luận thanh tra, dự án đầu tư cải tạo mở rộng Nhà máy Phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm quy định pháp luật trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, trong thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng tổng mức đầu tư dự án. Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.

Cơ quan thanh tra cũng đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật đối với những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc gồm: Vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án; thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.

Linh Nhi