Công nghiệp hỗ trợ thiếu lao động chất lượng cao

Thông tin được đưa ra tại buổi giao thương trực tuyến sản phẩm công nghiệp hỗ trợ Việt Nam - Nhật Bản 2022, do Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) phối hợp tổ chức ngày 5/7.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại nhìn nhận những năm qua, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam đã và đang cải thiện năng lực sản xuất và tham gia ngày càng sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu. Số lượng doanh nghiệp hoạt động trong ngành công nghiệp hỗ trợ chiếm gần 4,5% tổng số doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, tạo việc làm cho hơn 600.000 lao động, chiếm 8% lao động toàn ngành chế biến, chế tạo.

Một số doanh nghiệp sản xuất linh kiện Việt Nam có năng lực khá tốt tại những lĩnh vực như sản xuất khuôn mẫu các loại; linh kiện xe đạp, xe máy; linh kiện cơ khí tiêu chuẩn; dây cáp điện; linh kiện nhựa - cao su kỹ thuật; săm lốp các loại.

Dù vậy, số lượng doanh nghiệp Việt Nam trở thành nhà cung cấp sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho doanh nghiệp Nhật Bản vẫn hạn chế. 

Thiếu lao động chất lượng cao, thiếu vốn

Nguyên nhân của tình trạng này, theo ông Akutsu Michio, chuyên gia Hiệp hội Cố vấn thương mại Nhật Bản, chỉ ra đó là năng suất lao động của lao động địa phương tại Việt Nam còn thấp (theo báo cáo của Jetro, tỉ lệ chất lượng lao động chỉ đạt 14,4%). 

Mặt khác, nhân tài có trình độ kỹ thuật cao của Việt Nam đã bị thu hút bởi doanh nghiệp FDI và ra nước ngoài làm việc dẫn đến tình trạng thiếu nhân lực chất lượng.

Tiếp đó, năng lực tài chính của doanh nghiệp Việt Nam còn yếu, việc tiếp cận nguồn vốn cũng gặp nhiều khó khăn. Doanh nghiệp cũng gặp khó trong việc tìm kiếm nguồn nguyên vật liệu giá thành cạnh tranh và thiếu thông tin từ các nhà cung cấp nước ngoài.

Việt Nam chỉ tham gia được phần linh kiện nhựa và cao su

Việt Nam hiện có 6 ngành được ưu tiên phát triển công nghiệp hỗ trợ, trong đó có ngành điện, điện tử và cơ khí. 

Trong đó, ngành công nghiệp cơ khí (điển hình là ngành sản xuất xe máy với sản lượng 2,5 triệu xe/năm) có sản lượng tốt nhất. Tỉ lệ nội địa hoá cũng như sự tham gia của doanh nghiệp Việt Nam đã ở tất cả các lớp cung ứng, các lớp sản phẩm như điện, điện tử, cao su, nhựa.

Ngành thứ 2 là công nghiệp ô tô nổi bật với thương hiệu Toyota. Sản lượng của ngành này thấp hơn so với công nghiệp sản xuất xe máy (Toyota đạt 426.000 xe/năm, trong đó 60% được lắp ráp trong nước với model khác nhau).

Bà Trương Thị Chí Bình, Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết doanh nghiệp Việt Nam chỉ có thể cung cấp linh kiện nhựa cho các hãng ô tô bởi đây là loại linh kiện cồng kềnh, chi phí logistics lớn buộc phải nội địa hoá. Đây cũng chính là lý do khiến ngành công nghiệp ô tô có tỉ lệ nội địa thấp và ít có sự tham gia của doanh nghiệp Việt Nam. 

Ngành công nghiệp có sản lượng lớn nhất là công nghiệp điện tử, riêng điện thoại di dộng chiếm gần 20% tỉ trọng xuất khẩu của các ngành. Tuy vậy phần tham gia của doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu vẫn là nhựa và cao su. Linh kiện điện tử phần lớn được cung cấp bởi các doanh nghiệp FDI.

Một điểm yếu nữa, theo bà Bình, doanh nghiệp Việt Nam hiện mới chỉ sản xuất được linh kiện đơn chiếc chứ chưa sản xuất được cụm linh kiện ngoài một số máy móc thuộc ngành công nghiệp xây dựng.

Lãnh đạo VASI cũng cho hay 5 năm gần đây, luồng chuyển dịch nhà máy sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ về Việt Nam khá rõ. Để hỗ trợ doanh nghiệp, Hiệp hội đã tập trung tìm kiếm giải pháp trong chuỗi cung ứng bằng cách hình thành nhóm doanh nghiệp và nhóm lĩnh vực để tập trung gia tăng số lượng, chất lượng sản phẩm. 

“Sự chuyển dịch chuỗi cung ứng không chỉ theo chiều sâu mà theo cả số lượng, đơn hàng từ Trung Quốc chuyển sang hiện lớn hơn rất nhiều số lượng sản phẩm doanh nghiệp trong nước đang sản xuất”, bà Bình nói.

Hiệp hội cũng bắt đầu hình thành nhóm doanh nghiệp để có thể sản xuất cụm linh kiện, tuy chưa đi vào thực hiện nhưng hy vọng có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ của Nhật Bản và toàn cầu.

Về giải pháp khắc phục điểm yếu của nhà cung cấp Việt Nam, ông Akutsu Michio đề xuất doanh nghiệp Việt Nam có thể sử dụng các công ty thương mại. Những doanh nghiệp này có thể cung cấp nguyên liệu với giá cạnh tranh, hỗ trợ thực hiện thủ tục hải quan, đề xuất phương thức sản xuất mới, cơ giới hoá và tự động hoá cho doanh nghiệp sản xuất lắp ráp.

Nếu có sự cố xảy ra, các công ty thương mại này có thể phối hợp nhà cung cấp và nhà máy lắp ráp để đề xuất giải pháp. Hơn nữa, họ có thể cung cấp thông tin không công khai trên Internet như đầu tư vốn, chương trình phát triển sản phẩm mới. 

Về phía Bộ Công Thương, cơ quan này cho biết đã triển khai thành lập 3 trung tâm kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp tại 3 vùng kinh tế trọng điểm khu vực miền Bắc, miền Trung và miền Nam, với mục tiêu sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp và công nghiệp hỗ trợ đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ sản xuất thử nghiệm, nâng cao năng suất chất lượng, tạo giá trị gia tăng cũng như tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Vũ Bá Phú cũng thông tin Cục Xúc tiến thương mại liên tục tổ chức các chương trình hỗ trợ các doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam giao thương với doanh nghiệp Nhật Bản. Đây là những cơ hội tốt để doanh nghiệp hai nước giao thương, từ đó tìm kiếm khách hàng tiềm năng để hợp tác, đẩy mạnh xuất khẩu hàng công nghiệp hỗ trợ sang thị trường quan trọng này.

PT