Loạt doanh nghiệp điện gió "kêu cứu"
Tại Quảng Trị, giai đoạn từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau là “mùa vàng” của điện gió, chiếm tới 70-80% sản lượng cả năm. Nhưng năm nay, nhiều doanh nghiệp điện gió tại tỉnh này phải chứng kiến tình trạng công suất nhà máy liên tục bị cắt giảm từ 20–90%, có thời điểm lên đến 99%. Điều này đã khiến các doanh nghiệp gửi văn bản kiến nghị lên Bộ Công Thương, UBND tỉnh, EVN và NSMO, kêu gọi hạn chế cắt giảm công suất trong mùa cao điểm.
Theo phản ánh của các doanh nghiệp, chỉ riêng tháng 10, các nhà máy đã mất khoảng 50% công suất khả dụng, tương đương với 5% doanh thu cả năm. Nếu tình trạng này kéo dài đến cuối năm, mức thiệt hại có thể lên tới 10–20% doanh thu, vượt xa biên lợi nhuận vốn chỉ 5–10% của dự án.
Điện gió là lĩnh vực đòi hỏi vốn đầu tư cực lớn, tỉ lệ vay ngân hàng cao, thiết bị turbine hoàn toàn nhập khẩu, tuổi đời turbine chỉ khoảng 15 năm và thời gian tạo lợi nhuận thực chất chỉ rơi vào 2–3 năm cuối vòng đời dự án. Bất kỳ biến động nào về sản lượng đều có thể khiến dòng tiền của doanh nghiệp sụp đổ.
Chỉ riêng tháng 10, các nhà máy đã mất khoảng 50% công suất khả dụng, tương đương với 5% doanh thu cả năm.
Theo đó, các doanh nghiệp kiến nghị cắt giảm công suất chỉ ở mức 2–5% trong mùa gió cao điểm hoặc bố trí vào các khung giờ ít ảnh hưởng đến sản xuất, đồng thời nâng cấp hạ tầng truyền tải, tối ưu điều độ nguồn cung và khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo tại chỗ.
Họ cũng đề nghị EVN và NSMO minh bạch thông tin về việc cắt giảm giữa các loại nguồn điện, đảm bảo nguyên tắc công bằng. Kịch bản điều phối rõ ràng sẽ giúp nhà máy chủ động kế hoạch vận hành, hạn chế thiệt hại và chi phí phát sinh ngoài dự kiến.
Trong khi các doanh nghiệp “kêu cứu”, NSMO lý giải rằng việc cắt giảm là biện pháp kỹ thuật bắt buộc để giữ an toàn hệ thống điện quốc gia. Tháng 10–11/2025, nhiều cơn bão lớn liên tiếp đổ bộ khiến 82–91 trên tổng số 122 hồ thủy điện phải xả, với tổng công suất xả lên tới 16.000–17.000 MW. Đồng thời, công suất điện gió tăng đột biến lên 3.400–4.000 MW khi bão ảnh hưởng vào đất liền.
Phụ tải giảm mạnh do thời tiết xấu, nhưng vẫn xuất hiện các đỉnh nhọn vào buổi tối, buộc hệ thống phải duy trì nhiều tổ máy nhiệt điện than để giữ quán tính, điện áp và ổn định tần số. Các nhà máy BOT cũng phải huy động hơn 4.000 MW theo cam kết của Chính phủ. Kết quả là dù dư thừa nguồn điện cả ngày, các nguồn tái tạo vẫn phải giảm huy động để đảm bảo an toàn hệ thống.
LNG sẽ là nguồn điện nền quan trọng nhất
Chia sẻ với Người Đưa Tin, chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình nhận định, việc hàng loạt dự án điện gió ở Quảng Trị bị cắt giảm sâu phản ánh một thực tế: kinh tế tăng trưởng không đủ nhanh, nhu cầu điện thấp, thì dù hệ thống muốn cũng không thể huy động hết công suất năng lượng tái tạo.
“Kinh tế phải tăng trưởng, chứ nguồn điện nhiều mà nhu cầu thấp thì buộc phải cắt giảm. Đây là yếu tố mang tính căn bản của hệ thống”, ông nói.
Ông cho rằng những đợt cắt giảm liên tiếp chắc chắn gây tác động tiêu cực tới niềm tin của nhà đầu tư năng lượng tái tạo, nhất là khi biên lợi nhuận điện gió và điện mặt trời ngày càng co hẹp. Tuy nhiên, theo ông, đây là rủi ro mà nhà đầu tư buộc phải chấp nhận trong giai đoạn hệ thống chuyển đổi.
Nhìn về hướng phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam, ông Đình cũng nhấn mạnh, nếu các dự án LNG không tiến triển, cả điện gió và điện mặt trời đều sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Hệ thống không thể vận hành chỉ bằng năng lượng tái tạo mà thiếu nguồn nền.
Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình.
Theo đó, nguồn năng lượng tái tạo vốn biến động mạnh theo thời tiết. Để hệ thống ổn định và mở rộng quy mô phát triển năng lượng xanh, Việt Nam cần có nguồn điện nền linh hoạt, thay thế dần các dự án nhiệt điện than đã dừng đầu tư. LNG chính là lựa chọn khả thi nhất trong giai đoạn hiện nay.
Ông dẫn ví dụ các dự án quan trọng như LNG Hải Phòng, Quảng Trị, Bạc Liêu – nếu chậm triển khai, bài toán cân bằng hệ thống sẽ tiếp tục bế tắc, buộc nhà vận hành phải duy trì cắt giảm nguồn tái tạo.
Chuyên gia Đào Nhật Đình phân tích, điện mặt trời ban ngày, điện gió (đặc biệt là ngoài khơi) phát mạnh vào buổi tối và mùa đông, nhưng tất cả đều phụ thuộc thời tiết. Nếu không có LNG bù trừ, hệ thống sẽ rơi vào trạng thái dư – thiếu liên tục.
Với điện LNG – nguồn điện nền quan trọng, Bộ Công Thương đề xuất giá điện hai thành phần.
Sự phát triển của điện gió ngoài khơi – lĩnh vực Việt Nam đặt kỳ vọng lớn càng đòi hỏi phải có nguồn nền linh hoạt để hấp thụ. Theo ông Đình, việc cắt giảm điện gió Quảng Trị chỉ là biểu hiện nhìn thấy của một vấn đề sâu hơn: tăng trưởng kinh tế – tiến độ LNG – cơ cấu nguồn chưa đồng bộ.
“Muốn giải quyết tận gốc, phải thúc đẩy kinh tế tăng trưởng cao hơn, đồng thời đẩy nhanh các dự án LNG. Nếu không, cả điện gió lẫn mặt trời đều khó sống khỏe”, chuyên gia năng lượng nói.
Mới đây, Bộ Công Thương cũng đã công bố dự thảo Nghị quyết tháo gỡ khó khăn cho năng lượng giai đoạn 2026–2030. Bộ cũng nhận định nhiều dự án điện vẫn “nằm trên giấy” do thủ tục lựa chọn nhà đầu tư phức tạp, thiếu nhất quán. Dù đã nằm trong Quy hoạch điện VIII, các dự án vẫn phải xin lại chủ trương đầu tư, lập hồ sơ và thẩm định nhiều lần, kéo dài tiến độ và tốn kém nguồn lực.
Để tháo gỡ, Bộ đề xuất miễn thủ tục chủ trương đầu tư với các dự án đã có trong quy hoạch, trừ dự án đặc biệt hoặc khu vực nhạy cảm về quốc phòng – an ninh. Doanh nghiệp Nhà nước được giao 100% vốn triển khai dự án truyền tải, dự án cấp bách hoặc bảo đảm an ninh năng lượng; các dự án còn lại đấu thầu minh bạch, lấy giá điện trúng thầu làm cơ sở ký hợp đồng mua bán điện.
Điện gió ngoài khơi được xác định là “mũi nhọn” chiến lược, nhưng hệ thống quy định hiện hành còn rối ở khảo sát biển, cấp phép, chi phí và tiêu chí nhà đầu tư. Tuy nhiên, Bộ cũng đề xuất nhà đầu tư phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu 15%, kinh nghiệm dự án lớn và được các Bộ Quốc phòng, Công an, Tài chính, Xây dựng, Nông nghiệp & Môi trường đồng thuận.
Ngoài ra, cơ chế miễn giảm tiền sử dụng khu vực biển, ưu đãi đầu tư và sản lượng điện hợp đồng dài hạn tới 90% bình quân nhiều năm được xem là “chìa khóa” thu hút vốn quốc tế. Với điện LNG – nguồn điện nền quan trọng, Bộ Công Thương đề xuất giá điện hai thành phần và sản lượng hợp đồng tối thiểu 75%, nhằm ổn định hệ thống khi tỉ trọng năng lượng tái tạo tăng cao.
