Báo cáo kinh tế - xã hội 8 tháng đầu năm 2025 vừa được Cục Thống kê (Bộ Tài chính) công bố cho thấy kim ngạch xuất nhập khẩu đạt gần 598 tỉ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó xuất siêu gần 14 tỉ USD. Sự năng động của khu vực doanh nghiệp (DN) cũng được thể hiện rõ khi có gần 210.000 DN thành lập mới hoặc quay lại hoạt động, tăng 24,5% so với cùng kỳ.
Thuận lợi, thách thức đan xen
Sự phục hồi của sản xuất, kinh doanh đã thúc đẩy nhu cầu vốn tín dụng tăng mạnh. Thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đến ngày 29-8 cho thấy dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt 17,46 triệu tỉ đồng, tăng 11,82% so với cuối năm 2024, tức đã có hơn 1,8 triệu tỉ đồng đã được đưa ra nền kinh tế qua hệ thống NH. Đặc biệt, lãi suất cho vay bình quân đã hạ thêm 0,6 điểm % so với cuối năm ngoái giúp giảm áp lực cho người dân và DN.
Theo NH Thế giới, chính sách tiền tệ nới lỏng của NHNN đã hỗ trợ rõ rệt cho quá trình phục hồi. Lãi suất chính sách thực hiện gần như về 0 khi NHNN duy trì lãi suất tái cấp vốn ở mức 4,5% và lãi suất chiết khấu ở mức 3%, mức thấp kỷ lục kể từ tháng 6-2023. Tuy nhiên, NH Thế giới cũng lưu ý rằng phần lớn tín dụng tăng mạnh lại tập trung vào bất động sản, công nghiệp chế biến chế tạo và thương mại.
Thủ tướng yêu cầu ngành ngân hàng bảo đảm vốn và ổn định lãi suất, tỉ giá để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. Ảnh: LAM GIANG
Trong khi chính sách tiền tệ nới lỏng của NHNN hỗ trợ rõ rệt cho quá trình phục hồi, thì việc vàng và tỉ giá bất ngờ nóng trở lại đã tạo ra áp lực không nhỏ đến ổn định kinh tế vĩ mô. Chỉ trong vòng 1 tháng, giá vàng miếng SJC đã tăng hàng chục triệu đồng mỗi lượng, từ mức 124 triệu đồng vọt lên hơn 135 triệu đồng/lượng. Trên thị trường tự do, các tiệm vàng nhỏ mua đi bán lại đã đẩy giá vàng miếng SJC có thời điểm lên tới 143,5 triệu đồng/lượng, mức cao kỷ lục mà trước đó ít ai có thể hình dung.
Nỗ lực giữ ổn định tỉ giáViệc giá vàng miếng SJC tăng quá nhanh đã khiến cách biệt với giá thế giới càng thêm nới rộng, lên mức kỷ lục trên 20 triệu đồng/lượng. Đáng nói, giá vàng tăng vọt trong thời gian ngắn đã thúc đẩy tâm lý đầu cơ, tích trữ của người dân, dẫn đến tình trạng xếp hàng, chen lấn ở các điểm kinh doanh vàng lớn do lượng vàng bán ra rất hạn chế, đặt ra thách thức về trật tự xã hội.
Trong khi đó, giá USD trên thị trường tự do có thời điểm vượt 27.000 đồng, cao nhất từ trước đến nay, trong khi giá USD giao dịch tại các NH thương mại cũng vượt 26.500 đồng/USD, tác động đáng kể đến hoạt động xuất nhập khẩu và các hoạt động khác.
PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP HCM, chỉ ra mối liên hệ giữa vàng và tỉ giá tại Việt Nam. "Trong những thời điểm giá vàng tăng sốt, tỉ giá cũng có xu hướng đi lên mạnh. Hiện tại, khi giá vàng lập đỉnh, giá USD tự do cũng liên tục leo thang, gây áp lực lên tỉ giá USD/VNĐ. Nếu tính từ đầu năm tới nay, tỉ giá bình quân liên NH đã tăng 3,45%, mức tăng khá cao trong bối cảnh đồng USD lại đi xuống trên thị trường quốc tế" - ông Huân phân tích.
Nắn dòng vốn vào sản xuất
Dù còn nhiều thách thức, tuy nhiên tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8, Thủ tướng Phạm Minh Chính vẫn bày tỏ kiên định với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn và duy trì tăng trưởng GDP ở mức 8,3%-8,5%. Thủ tướng nhấn mạnh tăng trưởng phải cao nhưng bền vững, song hành với an sinh xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm an ninh, an toàn để phát triển ổn định.
Để đạt được điều này, Thủ tướng đã yêu cầu NHNN điều hành tín dụng theo hướng nắn dòng vốn vào sản xuất, kinh doanh và các lĩnh vực ưu tiên, bên cạnh việc hỗ trợ các động lực tăng trưởng mới như khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn.
Thủ tướng cũng nhấn mạnh cần giữ ổn định lãi suất đồng tiền Việt Nam; tăng xuất khẩu hàng hóa để duy trì thặng dư thương mại; tăng cường xuất khẩu, dịch vụ logistics, du lịch.
Đặc biệt, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo NHNN theo dõi sát diễn biến giá vàng thế giới và trong nước, thực hiện các giải pháp, công cụ cần thiết để bình ổn thị trường vàng. Tăng cường thanh tra, kiểm tra để phát hiện và xử lý nghiêm, dứt điểm các vi phạm, nhất là các hành vi thao túng, găm hàng đẩy giá vàng, buôn lậu, đầu cơ, trục lợi, kinh doanh trái phép… gây bất ổn thị trường vàng.
Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội NH Việt Nam (VNBA), khẳng định vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hiện không thiếu. Các NH đang có nhiều gói tín dụng ưu đãi với lãi suất thấp dành cho nông nghiệp, xuất khẩu, thủy sản, DN nhỏ và vừa, cũng như các DN ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số.
"Vấn đề là nhu cầu vốn tín dụng của DN đối với từng dự án cụ thể. Hiện tại, rất ít DN phản ánh thiếu vốn. Điều DN cần là hỗ trợ xúc tiến thương mại, quảng bá, tìm kiếm thị trường và các giải pháp tiết kiệm chi phí sản xuất đầu vào để sản phẩm có giá thành cạnh tranh. Những việc này không chỉ là nhiệm vụ của NH mà đòi hỏi sự vào cuộc của các bộ, ngành" - ông Hùng nói.
Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết thời gian tới NHNN sẽ tiếp tục điều hành linh hoạt, đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ, kết hợp hài hòa giữa tỉ giá và lãi suất để tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh. "Chúng tôi sẽ điều hành tỉ giá bám sát diễn biến thị trường, sẵn sàng can thiệp khi cần để giữ ổn định thị trường ngoại tệ. Tín dụng sẽ được điều tiết phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô và khả năng hấp thụ vốn, kịp thời cung ứng cho nền kinh tế" - ông Hà khẳng định.
Ở góc nhìn chuyên gia, PGS-TS Phạm Thế Anh, Đại học Kinh tế Quốc dân, nhấn mạnh để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao, thậm chí hướng tới tăng trưởng 2 con số từ năm sau, điều kiện tiên quyết vẫn là giữ ổn định vĩ mô. "Nếu vì chạy theo tăng trưởng mà đánh mất ổn định vĩ mô, trong dài hạn chúng ta sẽ không thể đạt được cả mục tiêu tăng trưởng cao lẫn phát triển bền vững" - ông Thế Anh cảnh báo.
Theo ông, ổn định vĩ mô có thể đo bằng 4 chỉ tiêu cụ thể. Trước hết là lạm phát phải được giữ dưới 4%, lý tưởng nhất ở mức 2%-4%. "Lạm phát là thứ tước đoạt thu nhập của người lao động và người nghèo nhanh nhất" - ông nhấn mạnh.
Tiếp đến là phải kiểm soát chặt chẽ các cơn sốt bất động sản vì đây là nguyên nhân lớn làm gia tăng chênh lệch giàu nghèo và gây ra nhiều hệ lụy xã hội. Thứ ba, phải ổn định tỉ giá hối đoái. Bởi, với nền kinh tế dựa nhiều vào xuất khẩu và vốn đầu tư nước ngoài như Việt Nam, giữ ổn định tỉ giá là hết sức quan trọng. Và một chỉ tiêu quan trọng khác là bảo đảm tính bền vững của nợ công.
Ngoài ra, chuyên gia này cho rằng chính sách tiền tệ cần nâng cao tính độc lập để có thể thực hiện tốt nhiệm vụ giữ ổn định kinh tế vĩ mô. "Quốc hội có thể giao chỉ tiêu và mục tiêu nhưng NHNN phải được toàn quyền sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ của mình để đạt mục tiêu đó. Chính sách tài khóa có thể mở rộng để thúc đẩy tăng trưởng nhưng nhiệm vụ giữ ổn định kinh tế vĩ mô phải dành cho chính sách tiền tệ" - ông Thế Anh đề xuất.
Tận dụng tốt các chính sách hỗ trợ về thuế, phí
Tại cuộc họp của Thủ tướng với Hội đồng Tư vấn chính sách mới đây, TS Cấn Văn Lực, thành viên hội đồng, nhấn mạnh DN phải tận dụng tốt các chính sách hỗ trợ về thuế, phí, lãi suất và ứng dụng công nghệ để tăng sức cạnh tranh.
Ông cho rằng việc nắm bắt xu hướng chuyển đổi kép - xanh hóa và số hóa - là cấp thiết, nhất là trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu, an ninh mạng và nhân sự số ngày càng quan trọng. DN cần minh bạch về xuất xứ hàng hóa, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và từ việc nâng cấp quan hệ với Mỹ, Nhật Bản, Úc, Singapore, Malaysia, Thái Lan nhằm gia tăng khả năng chống chịu trước biến động bên ngoài.
