 |
| Elizabeth Holmes (áo đen, tóc vàng) đối mặt với loạt cáo buộc lừa đảo. Theranos thành vụ án lớn. Ảnh: Reuters. |
Cũng như thần tượng của cô, Steve Jobs, cô có khả năng triển khai trường biến dạng thực tế, khiến người khác phải đột ngột dừng sự hoài nghi của mình.
Tuy nhiên, lá bùa hết linh khi đến phần hỏi đáp, Stephen Master, phó giáo sư ngành bệnh học tại Trung tâm Y tế Weill Cornell ở New York, cũng là một trong ba chuyên gia được mời lên sân khấu để đặt câu hỏi cho Elizabeth, chỉ ra rằng khả năng của máy miniLab thua xa những tuyên bố ban đầu của cô. Nhận định của ông nhận được một tràng vỗ tay lớn từ khán giả. Tiếp tục vào vai một con người khiêm nhường như trong bài phỏng vấn ở chương trình Today, Elizabeth thừa nhận Theranos còn nhiều việc cần làm để “gắn kết” (từ dùng của cô) với cộng đồng phòng thí nghiệm. Nhưng một lần nữa, cô không hề lên tiếng xin lỗi hay nhận sai.
Khi Dennis Lo, giáo sư bệnh học tại Đại học Hong Kong, hỏi cô về điểm khác nhau giữa miniLab và công nghệ mà Theranos đã sử dụng trên các mẫu máu của bệnh nhân trong phòng thí nghiệm, cô tìm cách đánh trống lảng. Đây là một vấn đề quá lớn để có thể tránh né, nhưng hàng trăm nhà bệnh học ở hàng ghế khán giả vẫn giữ thái độ văn minh và tôn trọng ngồi nghe cô vòng vo. Không có tiếng dè bỉu hay huýt sáo xúc phạm nào cả. Bầu không khí lịch thiệp chỉ bị phá vỡ một lần ngắn ngủi khi Elizabeth quay lưng rời khỏi sân khấu lúc kết thúc phần hỏi đáp. “Cô đã hại người khác,” một giọng nói hét lên từ đám đông.
Nếu như Elizabeth từng hy vọng khôi phục lại hình ảnh của mình và thay đổi luồng dư luận bằng cách giới thiệu miniLab, thì hi vọng đó đã bị dập tắt bởi cơ man các bài báo chỉ trích xuất hiện sau sự kiện trên. Tít bài trên tờ Wired đã tóm tắt lại khá rõ tình hình: “Theranos có cơ hội rửa sạch tên tuổi. Nhưng họ càng tự bôi nhọ mình hơn.”
Trong một phỏng vấn với tờ Financial Times, Geoffrey Baird, giáo sư bệnh học tại Đại học Washington, nói rằng bài thuyết trình của Elizabeth chứa “một lượng dữ liệu ít đến nực cười” và “có cảm giác bài thuyết trình giống như thành quả của một sinh viên vội vàng làm bài tập lúc nửa đêm để sáng hôm sau đem nộp.” Các chuyên gia phòng thí nghiệm khác cũng nhanh chóng để ý thấy rằng các bộ phận trong miniLab không có gì là mới mẻ cả. Theo họ, tất cả những gì Theranos đã làm chỉ là thu nhỏ kích cỡ của chúng rồi nhét vào một cái hộp.
Một trong các xét nghiệm trên máy miniLab mà Elizabeth giới thiệu tại hội nghị trên là xét nghiệm Zika, một loại virus do muỗi gây ra đã và đang hủy hoại não của hàng nghìn trẻ sơ sinh trên toàn thế giới. Theranos đã nộp hồ sơ lên FDA xin phê chuẩn thực hiện xét nghiệm này trong trường hợp khẩn cấp, trong đó nói rằng đây là xét nghiệm Zika đầu tiên được thực hiện trên mẫu máu chích từ đầu ngón tay. Nhưng trong một bước lùi đáng xấu hổ khác, các thanh tra của FDA đã sớm phát hiện ra rằng Theranos không áp dụng những biện pháp đảm bảo an toàn cơ bản cho bệnh nhân trong nghiên cứu của họ, và buộc công ty này phải rút lại hồ sơ.
Vẫn chờ đợi khả năng Elizabeth có thể vung cây đũa thần làm phép trong hội nghị của Hiệp hội Hóa học Lâm sàng, các nhà đầu tư của Theranos tuy đang đứng ngồi không yên nhưng vẫn án binh bất động. Sau khi màn thuyết trình của cô nhận được nhiều sự chỉ trích kịch liệt và thất bại của xét nghiệm Zika bị đưa lên mặt báo, một nhà đầu tư quyết định rằng mọi chuyện thế là đã quá đủ rồi: Partner Fund, quỹ đầu tư phòng vệ ở San Francisco đã rót vào công ty này gần 100 triệu đô-la từ đầu năm 2014, kiện Elizabeth, Sunny và cả công ty ra Tòa Đại pháp ở bang Delaware, cáo buộc họ tội lừa đảo với “hàng loạt những lời dối trá, những phát ngôn sai lệch, và lược bỏ thông tin.” Một nhóm nhà đầu tư khác do một cựu lãnh đạo ngân hàng tên là Robert Colman đứng đầu cũng đệ đơn kiện tập thể lên tòa án liên bang ở San Francisco, trong đó cáo buộc Theranos về hành vi lừa đảo chứng khoán.
Hầu hết nhà đầu tư khác quyết định không kiện tụng mà chấp nhận hòa giải, đồng ý không kiện để nhận thêm cổ phiếu ở công ty này. Một ngoại lệ đáng chú ý là Rupert Murdoch. Ông bán cổ phiếu ngược lại cho Theranos với giá 1 đô-la để nhận được khoản giảm thuế đáng kể trên các nguồn thu nhập khác của mình. Với khối tài sản kếch xù ước tính khoảng 12 tỷ đô-la, Murdoch có thể mất 125 triệu đô-la vào một vụ đầu tư thất bại.
David Boies và hãng luật Boies, Schiller & Flexner của ông ngưng làm việc cho Theranos sau xung đột với Elizabeth về cách thức xử lý các cuộc điều tra liên bang. Một hãng luật lớn khác, Wilmer-Hale, thế chỗ họ. Một tháng sau khi Elizabeth xuất hiện tại hội nghị của Hiệp hội Hóa học Lâm sàng, Heather King trở về làm cộng sự ở Boies Schiller và làm việc tại văn phòng của hãng luật này ở Palo Alto. Boies rời bỏ hội đồng giám đốc Theranos vài tháng sau đó.
Walgreens, tập đoàn đã rót tổng cộng 140 triệu đô-la vào Theranos, cũng đệ đơn kiện, cáo buộc công ty này vì đã không đáp ứng được “những tiêu chuẩn chất lượng và các yêu cầu pháp lý cơ bản” trong hợp đồng giữa hai bên. “Cơ sở nền tảng cho hợp đồng giữa hai bên - cũng như bất kỳ nỗ lực nào liên quan đến sức khỏe con người - là để giúp đỡ mọi người chứ không phải để làm hại họ,” họ viết trong đơn tố cáo.
