Thuyết lâu đài trên cát tập trung vào các giá trị tinh thần. John Maynard Keynes, nhà kinh tế học nổi tiếng và là nhà đầu tư thành công, đã phát biểu thuyết này rõ ràng nhất vào năm 1936.
Theo quan điểm của ông, các nhà đầu tư chuyên nghiệp không thích bỏ công sức để dự đoán các giá trị nội tại, mà thay vào đó, họ thích phân tích hành vi của giới đầu tư trong tương lai và cách thức mà trong những thời điểm lạc quan, giới đầu tư có xu hướng đặt hy vọng vào lâu đài trên cát.
 |
| Nhà đầu tư John Maynard Keynes. Ảnh: Stablediffusionweb. |
Nhà đầu tư thành công thường cố gắng giành được cuộc thỏa thuận mua bán chứng khoán bằng cách dự đoán các giai đoạn đầu tư nào dễ bị ảnh hưởng nhất với hoạt động xây lâu đài của đám đông, rồi sau đó họ mua trước đám đông.
Keynes cho rằng thuyết nền tảng vững chắc đòi hỏi quá nhiều công sức và là giá trị không chắc chắn. Keynes đã áp dụng những gì mà ông từng phát biểu. Trong khi các chuyên gia tài chính ở London làm việc quần quật nhiều giờ liền cho đến khi mệt lử trong căn phòng chật ních, ông lại mua chứng khoán ngay trên chiếc giường của mình, trong khoảng nửa tiếng vào mỗi buổi sáng. Cách thức đầu tư nhàn hạ này đã mang về cho ông hàng triệu đồng bảng Anh.
Trong những năm diễn ra cuộc suy thoái, khi Keynes trở nên nổi tiếng, hầu hết mọi người đều tập trung vào ý tưởng của ông để kích thích nền kinh tế. Thật khó để ai đó có thể xây tòa lâu đài trên cát hoặc mơ mộng những người khác sẽ làm như thế. Tuy nhiên, trong cuốn The General Theory of Employment, Interest and Money (Lý thuyết tổng quát về việc làm, lãi suất và tiền tệ), Keynes đã dành hẳn một chương bàn về thị trường chứng khoán và tầm quan trọng của kỳ vọng của các nhà đầu tư.
Khi bàn về cổ phiếu, Keynes đã chỉ ra rằng không ai biết chắc yếu tố nào sẽ ảnh hưởng đến triển vọng về tiền lãi cũng như khả năng thanh toán cổ tức trong tương lai. Vì vậy, ông cho rằng hầu hết mọi người “thường không mấy quan tâm đến việc đưa ra các dự đoán dài hạn về khả năng sinh lời của một khoản đầu tư trong suốt vòng đời, mà thường chú ý hơn đến việc dự đoán những thay đổi về cơ sở định giá thông thường sớm hơn công chúng một chút.”
Nói cách khác, khi nghiên cứu thị trường chứng khoán, Keynes đã áp dụng nguyên tắc tâm lý thay vì sử dụng đánh giá tài chính. Ông viết: “Thật không khôn ngoan khi trả ở mức 25 cho một khoản đầu tư mà bạn tin rằng khả năng sinh lời tiềm năng xác định giá trị 30, nếu bạn cũng tin rằng thị trường sẽ định giá khoản đầu tư đó ở mức 20 trong vòng 3 tháng nữa.”
Keynes đã miêu tả việc chơi cổ phiếu “Tương tự như khi tham gia một cuộc thi bình chọn sắc đẹp trên báo mà bạn phải lựa chọn 6 gương mặt đẹp nhất từ 100 bức ảnh, giải thưởng sẽ được trao cho người có lựa chọn gần đúng nhất với lựa chọn của cả nhóm nói chung”.
Người chơi thông minh sẽ nhận ra tiêu chí đánh giá sắc đẹp của mỗi cá nhân không liên quan gì đến việc xác định người thắng cuộc. Một chiến lược hiệu quả hơn là hãy lựa chọn gương mặt mà những người khác có thể ưa thích. Lập luận này có ý nghĩa quan trọng.
Xét cho cùng, những người chơi khác cũng có khuynh hướng hành động dựa theo trực giác của mình. Vì vậy, chiến lược tối ưu là không lựa chọn gương mặt mà người chơi cho là đẹp nhất hay gương mặt mà người khác có thể yêu thích, mà thay vào đó là phỏng đoán xu hướng đánh giá chung của mọi người hoặc cứ tiếp tục bám theo quá trình này.
Đặc điểm tương đồng với cuộc thi trên báo đã minh họa cho hình thức cơ bản của thuyết lâu đài trên cát về sự xác định giá. Theo quan điểm của người mua, một khoản đầu tư xứng với một cái giá nhất định vì người đó kỳ vọng sẽ bán lại cho một người khác với giá cao hơn. Nói cách khác, khoản đầu tư cứ tự động nâng giá của nó lên. Một người mua mới lại dự đoán rằng người mua trong tương lai sẽ đặt ra một mức giá thậm chí còn cao hơn nữa.
