Từ kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà sau cuộc họp sơ kết bảo đảm trật tự an toàn giao thông 6 tháng đầu năm 2025, UBND TP HCM vừa giao Công an thành phố phối hợp các sở, ngành nghiên cứu đề xuất sửa luật, bổ sung cách xử phạt mới với vi phạm giao thông, có thể áp dụng lao động công ích để tăng tính giáo dục.
Nghiên cứu phạt lao động công ích với người vi phạm giao thông.
Phạt lao động công ích là một hướng đi tiến bộ
Theo luật sư Đào Thị Bích Liên, Văn phòng Luật sư Hà Hải và Cộng sự, phạt lao động công ích là một hướng đi tiến bộ, có thể giúp giảm thiểu tình trạng vi phạm giao thông hiện nay.
Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) quy định các hình thức xử phạt gồm: cảnh cáo, phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn, tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính, trục xuất và biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng. Chưa có quy định nào chế tài với hình thức phạt "lao động công ích".
Bên cạnh đó, điều 32 và điều 90 Bộ Luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) khi liệt kê các hình phạt đối với người phạm tội cũng chỉ nêu các hình phạt chính như: cảnh cáo, cải tạo không giam giữ, tù có thời hạn; và các hình phạt bổ sung như: trục xuất, phạt tiền (khi không áp dụng là hình phạt chính). Bộ luật này cũng không có quy định về "lao động công ích".
Vì vậy, về mặt pháp lý đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền phải nghiên cứu, thảo luận và điều chỉnh trong các văn bản luật liên quan, đặc biệt là Luật Xử lý vi phạm hành chính bổ sung điều khoản về "lao động công ích" như một hình thức xử phạt bổ sung. Cần xác định rõ thời gian thực hiện, loại hình công việc, cơ quan giám sát và đồng thời phải bảo đảm danh dự, nhân phẩm của người vi phạm.
Đối tượng áp dụng nên tập trung vào những lỗi vi phạm nguy hiểm như: uống rượu bia khi lái xe, vượt đèn đỏ, chạy quá tốc độ, đi ngược chiều… Kế đến, cần tính toán cách thức tổ chức và giám sát việc thực hiện, bảo đảm công bằng, tránh tình trạng lạm dụng.
Ngoài ra, yếu tố nhân đạo cũng phải được chú trọng, vì không phải ai cũng có điều kiện hoặc sức khỏe để tham gia lao động công ích, do đó cần có tiêu chí cụ thể và ngoại lệ hợp lý. Có thể tham khảo cách áp dụng ở Singapore, Hàn Quốc hay một số bang của Mỹ, nơi người vi phạm giao thông thường được giao việc trồng cây, dọn vệ sinh công cộng hoặc các hoạt động có ích cho xã hội.
Về phân công trách nhiệm quản lý, Công an TP HCM sẽ lập danh sách người vi phạm; UBND cấp xã phân công họ đến các đơn vị công ích; đồng thời xây dựng cơ chế giám sát, kiểm tra và xác nhận hoàn thành nghĩa vụ lao động công ích bằng giấy chứng nhận thay thế biên lai nộp phạt. Việc triển khai phải bảo đảm vừa mang tính nhân đạo vừa có tính răn đe, theo đó lao động công ích phải có ý nghĩa tích cực chứ không mang tính trừng phạt nặng nề. Thời gian lao động nên gắn với mức độ vi phạm, ví dụ vượt đèn đỏ sẽ phải thực hiện 10 giờ công ích, còn vi phạm nồng độ cồn cao sẽ phải thực hiện 20 giờ công ích..
Cần tuyên truyền mạnh mẽ
Luật sư Nguyễn Thị Huyền (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng với việc hoàn thiện hành lang pháp lý, cần triển khai mạnh mẽ các giải pháp tuyên truyền và phổ biến để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, tạo sự đồng thuận và lan tỏa ý nghĩa tích cực của lao động công ích. Trước hết, công tác tuyên truyền phải gắn liền với những câu chuyện thực tế về việc áp dụng biện pháp này. Ví dụ lấy hình ảnh ở một số quốc gia như Singapore, Hàn Quốc... qua đó nhấn mạnh hiệu quả giáo dục và tính nhân văn.
Hoạt động tuyên truyền cần được đa dạng hóa qua nhiều kênh như mạng xã hội, báo chí, truyền hình có thể thực hiện các chuyên đề như "Một ngày lao động công ích của người vi phạm". Ngoài ra, có thể tổ chức các buổi tọa đàm, phóng sự thực tế để so sánh, nhấn mạnh rằng trong nhiều trường hợp, phạt tiền chưa chắc hiệu quả bằng phạt lao động công ích, bởi có những người sẵn sàng nộp phạt nhưng ít khi thay đổi hành vi.
Bên cạnh đó, việc huy động các đoàn thể, tổ dân phố, lực lượng thanh niên tình nguyện cùng tham gia giám sát sẽ góp phần bảo đảm tính nghiêm túc, tránh tình trạng làm việc qua loa, đồng thời biến hoạt động này thành một phương thức giáo dục cộng đồng hiệu quả. Trọng tâm của công tác truyền thông cần nhấn mạnh vào giá trị tích cực, thay vì coi đây chỉ là sự "trừng phạt" để người vi phạm hiểu rõ đây là làm những việc có ích để bù đắp cho hành vi sai phạm của mình.
