Trong các dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, đáng chú ý có Dự thảo Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam. Dự thảo báo cáo đã thu hút sự quan tâm, nghiên cứu, góp ý của nhiều chuyên gia, cán bộ và đảng viên, trong đó có vấn đề sự phát triển nhận thức lý luận và thực tiễn xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam.
Nền tảng tinh thần, "sức mạnh mềm" của quốc gia
Dự thảo Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới khẳng định: Nhận thức lý luận của Đảng về vai trò của văn hóa và mục tiêu xây dựng nền văn hóa trong thời kỳ đổi mới ngày càng được bổ sung, hoàn thiện. Đại hội XIII xác định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, đồng thời là mục tiêu, động lực và sức mạnh nội sinh quan trọng để phát triển nhanh và bền vững đất nước; là "tài nguyên" và "sức mạnh mềm" của quốc gia trong hội nhập.
Chương trình nghệ thuật chính luận “Tổ quốc trong tim”. Ảnh: V.Thành
Tâm đắc việc lần đầu tiên trong văn kiện của Đảng, nội dung "khơi dậy, phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam" được xác định là một trong các đột phá chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, Tiến sĩ Phạm Ngọc Hường, Viện Khoa học xã hội Vùng Nam Bộ, cho rằng qua thực tiễn đổi mới 40 năm và trong bối cảnh phát triển hiện nay, càng cần khẳng định rõ hơn vai trò của văn hóa với tư cách là nền tảng tinh thần, là sức mạnh nội sinh và động lực quan trọng bảo đảm phát triển bền vững đất nước.
PGS-TS Trần Hoàng Ngân góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của ĐảngTheo Tiến sĩ Phạm Ngọc Hường, từ những định hướng quan trọng về phát triển văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới đã được Đảng xác lập qua thực tiễn 40 năm đổi mới, cần chú trọng phát triển công nghiệp văn hóa, văn hóa số gắn với kinh tế sáng tạo, coi đây là ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần gia tăng tỷ trọng đóng góp của văn hóa vào GDP quốc gia. Tiến sĩ Phạm Ngọc Hường cũng nhấn mạnh việc đẩy mạnh đầu tư cho các thiết chế văn hóa hiện đại, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể theo hướng gắn bảo tồn với phát triển; ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong bảo tồn, quảng bá và khai thác di sản; xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp, cộng đồng và cá nhân tham gia sáng tạo, sản xuất, tiêu dùng sản phẩm văn hóa; hình thành thị trường văn hóa lành mạnh, thống nhất và hội nhập.
Bà Nguyễn Như Thủy, Phó Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Hoàng Diệu (phường Tân Phú, TP HCM), cho rằng sau một thời gian tập trung cho phát triển kinh tế nhưng văn hóa chưa được quan tâm đúng mức, đúng tầm, đến nay với việc xác định văn hóa là nền tảng tinh thần, là "tài nguyên" của quốc gia, lĩnh vực văn hóa đã được nhìn nhận đúng với vai trò, vị trí và tầm quan trọng trong xây dựng và phát triển bền vững đất nước.
Trong những năm qua, đời sống văn hóa của nhân dân tiếp tục được nâng cao cả về chất lượng và chiều sâu. Nhiều chương trình, phong trào thi đua yêu nước gắn với xây dựng và phát triển văn hóa được triển khai rộng khắp, tiêu biểu như cuộc vận động giáo dục chủ nghĩa yêu nước và phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" đã được triển khai sâu rộng trên phạm vi cả nước, tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của cộng đồng.
"Việc đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, xã hội, nhất là trong kỷ nguyên số và hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay là tiền đề quan trọng để phát huy vai trò của văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là sức mạnh nội sinh của đất nước, lấy các giá trị văn hóa là lá chắn để ngăn chặn, đẩy lùi sự xuống cấp về một số mặt đạo đức, lối sống" - nhà giáo Nguyễn Như Thủy nhấn mạnh.
Thêm nguồn lực cho phát triển văn hoá
Công cuộc đổi mới toàn diện đất nước trong 40 năm qua đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực, trong đó việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam có những bước tiến quan trọng. Hệ thống thiết chế văn hóa tiếp tục được củng cố từ Trung ương đến cơ sở; đời sống văn hóa của nhân dân ngày càng phong phú. Công nghiệp văn hóa, dịch vụ và thị trường văn hóa có bước phát triển mới, góp phần gia tăng tỷ trọng đóng góp trong nền kinh tế. Hoạt động hợp tác, giao lưu và hội nhập quốc tế về văn hóa ngày càng mở rộng, tạo điều kiện quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam ra thế giới.
Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thụy Mỹ Uyên, Giám đốc Nhà hát Kịch Sân khấu nhỏ TP HCM, cho rằng những kết quả đạt được đã góp phần quan trọng xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; vừa kế thừa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, vừa tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại trong bối cảnh hội nhập. Hoạt động văn hóa, văn nghệ và biểu diễn nghệ thuật không chỉ làm phong phú đời sống tinh thần mà còn góp phần giáo dục thẩm mỹ, nâng cao năng lực sáng tạo, sản xuất, quảng bá và cảm thụ thẩm mỹ cho nhân dân.
Dù vậy, theo Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thụy Mỹ Uyên, trong xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam 40 năm qua còn nhiều hạn chế. Điều này đã được Đảng thẳng thắn nhìn nhận, nhất là việc bố trí nguồn lực cho phát triển văn hóa chưa tương xứng, thiếu đồng bộ. Cùng với đó, số lượng các tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng, nghệ thuật còn hạn chế, một số tác phẩm còn chạy theo thị hiếu tầm thường, chất lượng thấp; nhiều đơn vị nghệ thuật gặp khó khăn trong hoạt động. Sự chênh lệch về hưởng thụ văn hóa, văn nghệ giữa các khu vực, vùng miền, đặc biệt là miền núi, vùng sâu, vùng xa còn khoảng cách lớn.
"Cần đầu tư các nguồn lực cho phát triển văn hóa, để lĩnh vực văn hóa nói chung, sân khấu nói riêng có thêm nhiều tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng, nghệ thuật, đồng thời đáp ứng nhu cầu thưởng thức của công chúng. Không chỉ cần vai trò bà đỡ, sự hỗ trợ từ Nhà nước, từ thành phố và ngành văn hóa, mà còn cần phát huy mạnh hơn nữa vai trò, trách nhiệm của các hội văn học nghệ thuật, của từng văn nghệ sĩ, để có những tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm, có đời sống lâu dài, phục vụ nhân dân, chứ không phải đầu tư, sáng tác, dàn dựng rồi cất kho, không đến được với công chúng" - nghệ sĩ Mỹ Uyên chia sẻ.
Việc đầu tư mạnh để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, thị trường sản phẩm, dịch vụ văn hóa xứng với tiềm năng, tăng cường giao lưu và hợp tác quốc tế về văn hóa là những nhiệm vụ quan trọng đang được đặt ra. Nhưng theo Tiến sĩ Phạm Ngọc Hường, phát triển công nghiệp văn hóa, văn hóa số và quảng bá sức mạnh mềm là xu thế tất yếu, song cần chú trọng hài hòa giữa quản lý và sáng tạo, giữa bảo tồn bản sắc, hội nhập quốc tế.
"Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách về văn hóa, phát huy nội lực sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực văn hóa, hướng tới xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, giàu sức cạnh tranh và lan tỏa trong khu vực và thế giới" - Tiến sĩ Phạm Ngọc Hường gửi gắm đề xuất cho Dự thảo Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới.
