Nhà nước chỉ làm “vốn mồi”, doanh nghiệp phải tự lớn
Chiều 4/12 tại Đà Nẵng, Hội nghị Khuyến công các tỉnh, thành miền Trung – Tây Nguyên lần thứ XIV ghi nhận nhiều ý kiến xoay quanh yêu cầu đổi mới hoạt động hỗ trợ công nghiệp nông thôn khi mô hình chính quyền đô thị hai cấp bắt đầu vận hành.
Bà Đỗ Thị Quỳnh Trâm, Phó giám đốc Sở Công Thương Đà Nẵng, chia sẻ về yêu cầu đổi mới hoạt động khuyến công khi mô hình chính quyền hai cấp bắt đầu vận hành.
Bà Đỗ Thị Quỳnh Trâm, Phó giám đốc Sở Công Thương Đà Nẵng, cho biết mô hình mới tạo áp lực buộc khuyến công phải thay đổi. Từ năm 2025, nguồn lực hỗ trợ của thành phố tập trung hơn, quy trình xét duyệt rút ngắn, doanh nghiệp bớt phải "chạy nhiều cửa". Các chương trình phân tán trước đây được gom về một đầu mối, giúp tránh trùng lặp và hình thành mạng lưới kết nối sản xuất, tiêu thụ ngay trong địa bàn.
Cơ chế vốn đối ứng trở thành nguyên tắc mới, Nhà nước chỉ đóng vai trò "vốn mồi", doanh nghiệp phải cùng bỏ vốn và chịu trách nhiệm về hiệu quả đầu tư. Điều này buộc cơ sở công nghiệp nông thôn tính toán dài hạn hơn, nếu phải đầu tư bằng tiền của chính mình, họ có xu hướng chọn công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng, chú trọng mẫu mã và thương hiệu để cạnh tranh bền vững. Khuyến công vì vậy chuyển từ hỗ trợ nhỏ lẻ sang thúc đẩy sản xuất xanh và hiện đại.
Đà Nẵng cũng thí điểm gắn khuyến công với du lịch bằng cách hỗ trợ sản phẩm lưu niệm, tư vấn sản xuất sạch cho làng nghề. "Doanh nghiệp vừa bán được hàng, vừa quảng bá câu chuyện địa phương", bà nói.
Tuy nhiên, bà Trâm khẳng định mô hình hai cấp "không phải chiếc đũa thần". Trên cả nước, tổ chức và cơ chế khuyến công còn thiếu thống nhất; nhiều tỉnh chưa xác định sản phẩm mũi nhọn hay chuỗi giá trị để tập trung hỗ trợ. Quan trọng là nhanh chóng hoàn thiện hệ thống đồng bộ, tránh mỗi nơi một kiểu.
Bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, đánh giá tiến độ và chất lượng đề án là điểm nghẽn lớn nhất của chương trình hiện nay.
Trong khi đó, bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, cho biết điểm nghẽn lớn nhất hiện nay nằm ở chất lượng và tiến độ đề án. Đến thời điểm hội nghị, chương trình khuyến công quốc gia mới giải ngân khoảng 12% kế hoạch năm; khuyến công địa phương đạt hơn 60%. Nhiều nơi đăng ký kế hoạch chậm, thậm chí nhiều năm liền không xây dựng đề án, khiến triển khai bị động.
Không ít đề án chỉ được làm "cho đủ thủ tục", thiếu khảo sát nhu cầu doanh nghiệp, thiếu đánh giá hiệu quả dài hạn. Các mô hình quy mô lớn có tính lan tỏa rất ít; phần lớn vẫn nhỏ lẻ và rời rạc. Trong bối cảnh đó, Nghị định 235/2025/NĐ-CP được kỳ vọng mở ra khuôn khổ mới khi bổ sung các nội dung về sản xuất sạch hơn, tiêu dùng bền vững, công nghệ cao và hạ tầng cụm công nghiệp. Nhưng để nghị định đi vào cuộc sống, địa phương phải đổi tư duy xây dựng đề án, còn hướng dẫn thực thi cần sớm hoàn thiện.
Một vấn đề khác là mô hình tổ chức bộ máy. Một số tỉnh đề xuất đưa trung tâm khuyến công ra khỏi Sở Công Thương. Theo Cục, việc tách rời như vậy sẽ làm đứt đoạn "mạch điều hành dọc" từ trung ương xuống địa phương. Chỉ thị của Bộ trưởng Công Thương đã khẳng định Sở Công Thương phải là đầu mối để bảo đảm thống nhất quản lý.
Khuyến công xoay trục theo chính sách mới
Không chỉ Đà Nẵng, nhiều địa phương khác cũng đang phải điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu cao hơn về chất lượng đề án và hiệu quả đầu tư.
Ông Dương Minh Đức, Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai, cho biết địa phương xem khuyến công là công cụ nâng cấp năng lực doanh nghiệp nhỏ. Nhiều đề án thời gian qua giúp cơ sở công nghiệp nông thôn đầu tư máy móc, cải thiện năng suất, phát triển thương hiệu, tạo hiệu ứng lan tỏa để doanh nghiệp mạnh dạn đổi mới.
Tỉnh định hướng gắn khuyến công với chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, đào tạo nhân lực số và phát triển cụm công nghiệp xanh.
Ông Dương Minh Đức, Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai, cho rằng, địa phương này định hướng gắn khuyến công với chuyển đổi xanh và nâng cấp năng lực doanh nghiệp nhỏ.
Bên cạnh đó, ông Hoàng Xuân Phong, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Công Thương Thanh Hóa, cho biết giai đoạn 2021–2025, tỉnh thực hiện 85 đề án với hơn 29 tỷ đồng nhưng kích hoạt được hàng trăm tỷ đồng vốn đối ứng từ doanh nghiệp. Nhiều cơ sở nhờ đó đầu tư dây chuyền mới, nâng chất lượng sản phẩm, mở rộng xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu, Ấn Độ, Hàn Quốc. Các làng nghề như Trà Đông, Minh Tân, Hoằng Thịnh… được khôi phục, tạo việc làm và giữ gìn bản sắc.
Tuy vậy, ông Phong chia sẻ thêm, nhiều quy định hiện hành đã lạc hậu so với bối cảnh kinh tế số và xu hướng xanh. Nghị định 235 mở rộng đối tượng thụ hưởng, bổ sung hỗ trợ công nghệ cao, sản xuất sạch hơn, tiêu dùng bền vững và hạ tầng cụm công nghiệp.
Ông Hoàng Xuân Phong, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Công Thương Thanh Hóa, nêu hiệu quả của các đề án khuyến công trong hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư dây chuyền mới và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Địa phương này kiến nghị hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cấp, đào tạo lại cán bộ sau sáp nhập cấp huyện, đẩy mạnh quản lý đề án trực tuyến, tăng hậu kiểm và liên kết vùng, trong đó xem Đà Nẵng là "điểm tựa kết nối".
Muốn vào siêu thị và xuất khẩu, sản phẩm nông thôn phải "thay áo" để cạnh tranhĐỌC NGAYĐại diện cả 2 địa phương cùng nhận định, nếu vẫn làm đề án theo kiểu "đủ hồ sơ", chính sách khó tạo chuyển biến.
Khuyến công chỉ phát huy tác dụng khi tập trung vào mô hình có tính lan tỏa, tác động dài hạn và gắn với chuyển đổi xanh, con đường buộc doanh nghiệp phải đi trong môi trường cạnh tranh mới.
